عرفی‌شدن کسب‌‌کار: زنان و تجربه‌های نو
عرفی‌شدن کسب‌‌کار: زنان و تجربه‌های نو
امروزه گسترش فناوری و آگاهی درباره‌ی گوناگونی زمینه‌ها و سبک‌های زندگی باعث شده مرزهای جنسیتی کسب و کارها و کنش‌گری اجتماعی و اقتصادی کم‌رنگ‌تر شوند. از سویی افزایش جمعیت و کمبود فرصت‌های کاری به رقابت بیش‌تر و چابکی کارجویان در به‌دست‌آوردن و حفظ موقعیت موجود انجامیده است. ورود زنان به حوزه‌هایی که پیش‌تر قلمروهای کاری مردانه به‌شمار می رفتند و پدیدایی فرصت‌های شغلی نوین ازجمله مدیریت خدمات آن‌لاین در حوزه‌های گوناگون تعریف و شرح وظایف جدیدی در اتمسفر کسب‌‌وکار و بازرگانی ایجاد کرده است. این دگرگونی‌ها، برخی دستاوردها و همچنین برخی پیامدهای منفی را به‌همراه داشته است. زمینه‌هایی مانند تولید و خدمات و نگهداری و تعمیر حملونقلی از جمله‌ی این میدان‌های شغلی است که زنان، گرچه کم‌شمار ولی اثرگذار، به آن راه یافته‌اند. با یک وقفه و پس از بازه‌ی زمانی بلندمدت پس از انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، که زنان بنابر شرایط اجتماعی و فرهنگی از برخی فضاهای شغلی کناره گرفتند یا کنار گذاشته شدند، برخی پیش‌قراولان به تک چهره‌های تابوشکن کسب و کارهای موسوم به مردانه، شناخته شدند. نخستین زن مدیرعامل شرکت حمل و نقل بین‌المللی، نخستین یا تنها زن راننده اتوبوس بین‌شهری، نخستین زن راهبر اتوبوس درون‌شهری و تاکسی‌ویژه‌های بانوان، فضای دربست مردانه حمل و نقل کشور را تغییر دادند. در این میان نقش رسانه برای آگاه‌سازی مردم و به ویژه جوانان از تغییر و نشان‌دادن چهره‌ی زنان باعزت نفسی که پیشتاز بوده اند، بی‌مانند بوده است. پیامی که رسانه به جامعه رساند این بود که کلیدها در دست خود مردم است و تغییر از خانه می‌تواند رقم بخورد. باور به فعالیت زنان در کسب‌‌وکارهای گوناگون، رقابت با مردان، نان‌آوری و کسب روزی مشترک توسط همه‌ی اعضای بالغ خانواده و تلاشی برای ثابت کردن توانمندی خود همگی کمک کرده اند که امروز انعطاف بیش‌تری برای ایفای نقش های شغلی غیرکلیشه‌ای توسط زنان پدید بیاید.
از سوی دیگر فرصت برنامه‌ریزی خدمات برپایه‌ی فناوری داده‌ها و ارتباطات، برای زنان بسیار راهگشا بوده‌است. امنیت بیش‌تر، فضاهای کاری نوین استارت‌آپی، مدل بازار شبکه‌ای و کارآفرینی‌های سبک زنانه در زمینه‌ی خدمات منتشر در شهر ازجمله دلیل‌های بهبود امکان اشتغال زنان هستند. با این‌همه ورود خجسته‌ی زنان با بازدارنده‌هایی هم برای زنان و هم برای همه‌ی فعالان کسب و کار روبرو است. زنان در مقایسه با مردان دستمزد‌های کم‌تر دریافت می‌کنند. زنان نسبت به شرایط غیراستاندارد کار انعطاف بیش‌تری نشان می‌دهند، چرا که به نظر می‌رسد برای باقی ماندن و بقا در قلمروهای ناشناخته از خواسته‌ها و حقوق خود آسان‌تر می‌گذرند. برخی از زنانی که خطر ورود به کسب و کارهای مردانه را پذیرفته‌اند، در شرایط زندگی خود دچار ناچاری یا گریزناپذیری هم هستند.
برای کاستن از پیامدهای منفی و آسیب‌های برخاسته از فضاهای کاری ناآشنا، می‌توان به بهبود مهارت‌های عمومی و تخصصی زنان برای مدیریت شرایط کاری شان پرداخت. همچنین آموزش مهارت‌هایی ازجمله بودجه‌ریزی، تدوین برنامه شغلی، تدوین چشم‌انداز شخصی و بازی-مهارت کارت ویزیت شخصی برای زنان می‌تواند توان و چیزگی حرفه‌ای آن‌ها را بهبود ببخشد. زنان پیشرو امروز در چارچوب سازمان‌های مردم‌نهاد و کانون‌ها و انجمن‌های بازرگانی و حرفه‌ای برای نسل جوان‌تر الهام‌بخش هستند. پیش‌قراولان زن به جامعه و جوانان(مرد یا زن) خودپنداره‌ای سازنده پیشکش کرده‌اند. بازخوانی تجربه زیسته‌ای زنان پیشرو در ایران ما را بیش از همیشه به این گزاره می رساند که ما زنان در این فضای ظاهرا جبر تاریخی فرهنگی، راهی یافته‌ایم یا راهی ساخته‌ایم و دیگر پشت دیوارها یا راهروها چشم‌انتظار مرحمتی عرفی یا شغلی نمی‌مانیم.
چاپ شده در هفته‌نامه حمل‌ونقل | دوشنبه ۱۴ اسفند۱۳۹۶
